Jan Baalsrud

Jan Baalsrud

Vaikko Davvi-Romssa nissonat ja dievddut bures dihte makkár boađus livččii lean jus livčče gávnnahallat duiskalaččaide, go sii jagi 1943 giđa bidje nu ollu návccaid veahkeheames Jan Baalsrud báhtarit duiskkalaččaid doarrideamis. Dramáhtalaš báhtaranmátki Ruobbás Ruŧŧii mii bisttii guokte mánu, lea govviduvvon sihke girjjiin, filmmain ja teáhteris.

Publisert 22. november 2016

Jan Baalsrud lei Kolbotn báikkis eret lei «Kompani Linge» seršánta, gos oaččui earenoamášmáhtu čiegusvuođas doaibmat Norgii ávkin soađi vuolde. Jagi 1943 njukčamánus vulge Baalsrud ja golbma eará Linge-kompaniija dievddu Brattholm fatnasiin Sážžá guvlui. Sin doaimma, mii gohčoduvvui “Martin Red”, lei ulbmil čađahit sabotášaid ja ásahit sabotáša joavkkuid Davvi-Romssas. Mielde fatnasis ledje maiddái dievddut geat gulle dan nu gohčoduvvon «Shetlandsjovkui».

Almmustahttin

Dalle go ledje áŋkorasttán fatnasa Toftefjordenii Ruobbás, de báikkálaš giehmánni almmuhii dieđu duiskalaččaide, ja duiska soahtefanas veaháš maŋŋelaš bođii guvlui ja fallehii sin. Fanasveahka gearggai bávkalit fatnasa vai duiskkalaččat eai galgan gávdnat dávviriid mat sis ledje mielde. Duiskalaččat báhčaledje olbmuid geat ledje fatnasis, ja okta olmmoš báhččui ja goddui báhtareamis. Earáid duiskalaččat válde gitta ja dolvo sin giddagassii Romsii. Mannamis dohko, de okta fanasveaga olbmuin jámii go lei nu bahuid roasmmohuvvon báhčaleamis. Romssas jámii val okta dain olbmuin maŋŋil duiskalaččaid illasteami, ja gávccis báhččojedje.

12.olmmái

Guoktenuppelogát dievdu, Jan Baalsrud, beasai báhtui, ja vulggii lossa ja gáibideaddji báhtaranmátkái Davvi-Romssa bakte.

Baalsrud vuojadii sulluid gaskkas ovdal go joavddai nannámii. Gasku báhtaranmátkkis son oaččui veahki norgalaččain. Marius Grønnvoll Vuošvákkis eret ja earát, lágidedje veahkkebarggu vai galge doalvvuhit Baalsrud viidáset bealátkeahtes Ruŧŧii. Baalsrud oaččui jápmaoačči go lei šuvččagahttán juolgesuorpmaid. Das rájes su šadde fievrridit veallut. Bákteráiggis badjin Olmmáivákkis son veallái 17 jándora. Jápmaoažži dagahii ahte son šattai čuohpastit eret eanas juolgesuorpmaid. Baalsrud dolvo muhtun sápmelaččat Ruŧŧii.

Veahkit dat ledje sáŋgárat

Baalsrud gal ii goassege vajálduhttán sin geat su dalle veahkehedje. Máŋgii soahteveterána dajai ahte son gal dušše lei mielde báhtareamis, ja ahte su veahkit dat ledje dat duohta sáŋgárat.

Eanet go 60 nissonat ja dievddu doalahedje njuolga oktavuođa Baalsrudain ja su báhtaremiin. Dasa lassin de olles gilážat dihte mii dat lei mii dáhpáhuvai. Buohkat elle heaggaváralaš dilis, ja sii livčče šaddan gierdat ilgadis ráŋggáštusaid jus duiska vuollástanfápmu livččii diehtán sin lobihis bargguid birra.

Jan Baalsrud sávaldat lei ahte su liika galgga boldojuvvot, ja gunat galge hávdáduvvot Olmmáivákkis. Odne lea Baalsrud hávdebáiki Sandeng girkogárddis, ovttas Aslak Andersen Fossvoll hávddiin, guhte lei okta Baalsrud vehkiin Olmmáivákkis eret.

Filmmat ja girjjit

Filmmas «Ni liv» govviduvvo Baalsrud dramáhtalaš báhtareapmi. Filmma vuođđu lea girji mas lea seamma namma man David Howarths lea čállán. Filmma bagadalli lea Arne Skouen ja Jack Fjeldstad neaktá Jan Baalsrud dán filmmas.

jagi 2017 ilbmá filbma, dat 12. Olmmái mas Harald Zwart lea bagadalli. Filmma giehtačállosa lea Peter Skavland čállán. Filmmas neaktá Thomas Gullestad Jan Baalsrud rolla.